Vanggewas na mais
De ontwikkeling van het vanggewas in mais is verloopt niet altijd gemakkelijk, zeker wanneer het zaaimoment wordt gekozen gelijk met de maiszaai of wanneer de mais zich tot kniehoogte heeft ontwikkeld. Een droge periode vlak na de zaai zorgt op veel plaatsen voor een moeilijke start van het vanggewas wanneer deze gelijk met de mais is gezaaid. Veehouders die kiezen voor een zeer vroeg ras om zeker te zijn dat voor 1 oktober geoogst kan worden, dienen rekening te houden met een opbrengstvermindering van wel 10% t.o.v. een midden vroeg- of laat ras. Kiest men daarentegen voor onderzaai dan wijst de praktijk uit dat deze in sommige gevallen onvoldoende slaagt. Daarbij komt dat de NVWA stelt dat er een geslaagd vanggewas dient te staan; het gaat niet om de inspanning maar om het resultaat. Veel veehouders zien zich dan ook genoodzaakt om in het najaar opnieuw een vanggewas in te zaaien wat leidt tot dubbele kosten voor het vanggewas.
Voor de teelt van korrelmais op zand- en lössgrond geldt dat uiterlijk 31 oktober het vanggewas moet zijn ingezaaid. Het is moeilijk om in deze materie een eenduidig advies te geven. De praktijk is weerbarstig en het weer hangt niet aan de kalender. Misschien moet de onderzaai een activiteit van de boer worden. Immers het juiste tijdstip van onderzaai is van cruciaal belang voor het slagen van het gewas. Zaaien we te vroeg dan gaat een te fors vanggewas ten koste van de maisopbrengst. Zaaien we te laat dan is de kans op mislukken zeer groot. Als we het positief willen samenvatten dan moet je stellen dat we op het van onderzaai nog het e.e.a. moeten leren.
afb. geslaagd vanggewas (foto HAS&S)
Moment van zaaien van het vanggewas in mais
- gelijktijdige zaai vanggewas met de mais
- onderzaai vanggewas in mais op kniehoogte
- zaai vanggewas na de maisoogst
Waarom een vanggewas?
Doel van het vanggewas is beperking van de nitraatuitspoeling naar het grond-/drinkwater. Daarbij zien we significante verschillen in het zaaitijdstip van het vanggewas. Meerjarig onderzoek in Vlaanderen (LCV 2021) wees uit dat er nogal een verschil zit in de uitspoeling van nitraat tussen de verschillende tijdstippen van onderzaai. De onderstaande grafiek laat zien dat gelijktijdige zaai van rietzwenk zorgt voor de meest effectieve vermindering van nitraatuitspoeling. Bij de zaai van het vanggewas na de maisoogst was de nitraatuitspoeling zelfs bijna een factor 3 groter en naderde daarmee de bovengrens van de Nitraatnorm in Vlaanderen.
bron: LCV – Hooibeekhoeve, Gert van de Ven, 2021
Wat betekent de verschillende zaaitijdstippen van het vanggewas voor de maisopbrengst?
Hetzelfde LCV onderzoek heeft ook gekeken naar de effecten die de verschillende zaaitijdstippen hebben op de opbrengst van de mais. Mais blijft natuurlijk de hoofdteelt! Bij de opbrengstmetingen constateerde het LCV datv er bij gelijktijdige zaai van het vangewas en de mais er een opbrengstderving bij de mais plaatsvond van gemiddeld 10%. Bij onderzaai in het 4-bladstadium werd een meeropobrengst gemeten van ca. 10%. Zie onderstaande grafiek. In deze meting is niet meegenomen het feit dat bij gelijktijdige zaai en onderzaai voor een later en dus een ras met meer opbrengst kan worden gekozen.
bron: LCV – Hooibeekhoeve, Gert van de Ven, 2021
1. Gelijktijdige zaai vanggewas in mais
Het voordeel van gelijktijdige zaai is naast een arbeidsgangbesparing meer vrijheid in de raskeuze. We kunnen een later ras kiezen dat meer opbrengt. Het vanggewas heeft bij de oogst een voorsprong in de ontwikkeling en brengt daardoor meer organische stof op en pakt daarmee het meest gunstig uit in de reductie van de nitraatuitspoeling. Ook kan het soms de draagkracht van het perceel iets verbeteren, wat in een nat oogstseizoen een voordeel kan zijn.
Het grote risico bij gelijktijdige zaai is een te grote concurrentie van het vanggewas met de mais. Een vanggewas dat zich te snel ontwikkeld ontneemt vocht en voeding van het hoofdgewas. Let daarom bij de keuze van een vanggewas bij gelijktijdige zaai dat deze een trage groeier moet zijn.
2. Onderzaai vanggewas in mais
Zoals uit de onderzoeken van LCV blijkt kunnen we bij onderzaai van het vanggewas spreken van een optimum als we uitgaan van een goede maisopbrengst in combinatie met een effectief vasthouden van nitraat. Net als bij gelijktijdige zaai hebben we ook hier meer vrijheid in de maisrassenkeuze. Het tijdstip van zaai bij het vanggewas luistert bij onderzaai erg nauw en kent ook een onzekere risicofactor als het gaat om de voorspelbaarheid van de beschikbare hoeveelheid vocht. Indien een langere periode van droogte volgt na de zaai, bestaat de kans dat de mais het vanggewas overschaduwt voor het zich kan ontwikkelen. Bij het gebruik van bodemherbiciden is het raadzaam 7 tot 10 dagen te wachten voor inzaai van het vanggewas.
Afb. onderzaai vanggewas in mais van 40 tot 50 cm (foto loonbedrijf Westerveld)
Vanggewas en probleemonkruiden
De aanpak van onkruid, bij gelijktijdige zaai en onderzaai van het vanggewas, vraagt een speciale aanpak. Indien we te maken hebben met probleemonkruiden zoals gladvingergras, knolcyperus, haagwinde of andere moeilijk te bestrijden onkruiden is het raadzaam geen onderzaai of gelijkzaai van het vanggewas toe te passen. Immers we moeten het vanggewas niet dood spuiten. in ons hoofdstuk https://www.maisexpert.nl/onkruidbestrijding-in-mais/ wordt hier uiutvoerig bij stilgestaan.
afb. beperkte onkruiddruk bij gelijktijdige- of onderzaai (foto HAS&S)
3. Vanggewas zaaien na de maisoogst
Misschien wel het meest toegepast in ons land is de zaai van het vanggewas na de oogst. Dat lijkt de meest zekere methode maar ook hier zijn er enkele nadelen. Bij de zaai van een vanggewas na de maisoogst zijn we genoodzaakt tot de teelt van een (zeer)vroeg ras; dat betekent dat we een stukje opbrengst laten liggen. De zekerheid kan daarbij ook nog wel eens tegenvallen wanneer we te maken hebben met een natte nazomer. Immers we zijn verplicht voor 1 oktober het vanggewas te zaaien. Lukt dat niet dan kunnen we kiezen voor een ander hoofdgewas zoals wintergraan. Uiteraard is het ook mogelijk om een weidemengsel als tussengewas te zaaien.